Helende omgeving op grote hoogte

De locatie in de nieuwbouw van het Erasmus MC was niet alleen om het spectaculaire uitzicht goed gekozen. Het Rotterdamse ziekenhuis heeft bij het bouwproces bewust ingezet op binnen- en buiteninrichting die een bijdrage levert aan het herstel van de patiënt. Naast de bekende elementen zoals sky-ceiling in behandelkamers, grote afbeeldingen van natuur bij de intensive care en daglichtarmaturen kijkt het Erasmus MC breder naar dit thema.

Liesbeth van Heel, als programmasecretaris betrokken bij de nieuwbouw van het Erasmus MC, startte met enkele indrukwekkende cijfers: In het Erasmus MC gaan jaarlijks 530.000 mensen naar de polikliniek, worden 42.000 mensen opgenomen en lopen 13.500 medewerkers rond. Bij het ontwerp stond de patiënt centraal. Dit vertaalde zich onder meer in frisse, natuurlijke kleuren, goede geluidsisolatie, aantrekkelijke verblijfsruimten waar je alleen of met elkaar kunt zitten, duidelijke routing en oriëntatie, en veel eenpersoonskamers. Vooral die eenpersoonskamers leken mij in contradictie met efficiëntie in ruimtegebruik en werkgangen. Toch blijkt uit onderzoeksresultaten dat de rust en ruimte voor persoonlijke aandacht van de behandelend arts die een eenpersoonskamer biedt, een substantiële bijdrage levert aan het herstel van de patiënt. De verkorte ziekenhuisopname lijken de meerkosten van eenpersoonskamers te nivelleren. Een mooi voorbeeld waar nieuwe inzichten een radicale invloed hebben op de inrichting van onze omgeving.

Tuin- en landschapsarchitect Cor Geluk van Juurlink [+] Geluk is al zestien jaar bij het bouwproces betrokken. De lange periode van betrokkenheid heeft ertoe geleid dat er in samenwerking met de architect gekozen is voor een dakterras op de 8e verdieping; op een locatie waar andere hoogbouw de gure westenwind blokkeert. Hierdoor ontstaat er een zeer aangenaam klimaat voor patiënt en beplanting. De constructie van het dakterras is zodanig gedimensioneerd dat er bomen geplaatst kunnen worden op het kolommenraster van de verdieping eronder. Dit rasterpatroon werd de basis voor het idee van de lommerrijke boomgaard op hoogte. Er wordt al nagedacht over mogelijkheden om de oogt van de appelbomen te verwerken tot Erasmus MC –appelsap. Een mooi gebaar naar de bewoners van Rotterdam die door crowdfunding de inrichting van dit dakterras mogelijk hebben gemaakt.

Ook BTL houdt zich bezig met het maken van terreinen waar groen de verbinding maakt tussen gebruikswaarde en de zorgcomponent. In Oss maakt Stichting SlowCare haar eerste kleinschalige woon- en dagbestedingsplek voor mensen met een (ernstige meervoudige) beperking, het Elzeneindhuis. In 2018-2019 wordt een bijzondere belevingstuin gerealiseerd, ontworpen en aangelegd door BTL in samenwerking met de ouders van bewoners en medewerkers van SlowCare. Het wordt een tuin waar de bloemenzee tot aan de vensters van het gebouw is doorgetrokken en waar de terrassen en paden ruim gedimensioneerd zijn voor bedden en rolstoelen. Het omringende openbaar park en de tuin gaan vloeiend over in elkaar over. Betrokkenheid van omwonenden bij het terrein gaat hierdoor als vanzelfsprekend leven. In Emmen en Grootegast (Groningen) zijn recentelijk door BTL belevingstuinen ontworpen en aangelegd bij woonzorgcentra. Ontwerp en beplanting voegen hier waarden toe die voor dementerenden en zorgbehoevenden het leven verrijken.

Allemaal situaties waarbij blijkt dat onderzoek als basis, visie van de opdrachtgever en standvastigheid van het ontwerp- en bouwteam het uitgangspunt is voor vernieuwende helende omgeving. Tijdens het effectgesprek werd duidelijk dat om tot een optimaal werkende helende omgeving te komen, architecten en medici meer van elkaars werk zouden moeten weten. Dan kan er kruisbestuiving plaatsvinden. Daarnaast kan het gebruik van de helende omgeving geoptimaliseerd worden door bewustwording bij het medisch personeel, verpleegkundigen en vrijwilligers over de gebruiksmogelijkheden van de inrichting.

Alles bij elkaar een zeer inspirerende middag met collega’s die het gedachtengoed en de praktijk van de helende omgeving door de toepassing van groen op een hoger niveau willen brengen. Klik hier voor een compleet verslag van het effectgesprek.