Sinds 9 juni 2025 is de vernieuwde Gedragscode Soortenbescherming Gemeenten officieel opgenomen onder de Omgevingswet. Wat verandert er en hoe pas je dit als gemeente praktisch toe?
Tijdens een recente expertmeeting van Stichting Steenbreek deelde Arjan Schoenmakers, teamleider ecologie bij idverde NL, de belangrijkste wijzigingen en toepassingen van deze nieuwe gedragscode.
Wat is de Gedragscode Soortenbescherming Gemeenten?
De gedragscode is een juridisch instrument waarmee gemeenten en hun uitvoerende partners beheer-, onderhouds- en ontwikkelingswerkzaamheden kunnen uitvoeren zonder omgevingsvergunning, zolang ze werken volgens de richtlijnen van de code. Dit geldt voor het volledige gemeentelijk areaal, inclusief gebouwen. Denk aan ruimtelijke ontwikkeling (ROI) en bestendig beheer of onderhoud (BBO).
Belangrijkste wijzigingen in de gedragscode 2025
De nieuwe gedragscode vervangt de versie uit 2023 en bevat ingrijpende aanpassingen:
- Nieuwe terminologie: De gedragscode is aangepast aan de terminologie van de Omgevingswet.
- Informatieplicht: Gemeenten moeten het Bevoegd Gezag minimaal vier weken vooraf informeren over werkzaamheden waarbij vrijstelling geldt.
- Afschaffing automatische vrijstellingen: Soorten zoals de egel, haas, konijn en kleine marterachtigen vallen niet meer standaard onder vrijstelling – extra maatregelen zijn nodig.
- Gebruik van klepelmaaiers: Alleen nog toegestaan als er sprake is van veiligheid (“nee, tenzij”-principe).
- Strengere eisen aan soortonderzoek: Onderzoek naar beschermde soorten is altijd verplicht, met informatie die niet ouder mag zijn dan drie jaar.
- Beperking vrijstellingsruimte bij ROI: Alleen nog bij kleinschalige ontwikkelingen en beperkte soorten.
Hoe pas je de nieuwe gedragscode toe als gemeente?
Gemeenten moeten aantoonbaar zorgvuldig handelen. Dit begint met het verzamelen van actuele soortinformatie en het toetsen aan verbodsbepalingen. Vervolgens stel je een ecologisch werkprotocol op, informeer je tijdig het Bevoegd Gezag en zorg je voor een goede uitvoering en vastlegging in het projectdossier.
Let op: de gedragscode moet door een college- of raadsbesluit formeel van toepassing worden verklaard. Bestaande contracten kunnen mogelijk aanpassing vereisen en nieuwe contracten dienen te voldoen aan de actuele richtlijnen.
Praktisch hulpmiddel: de Beschermde Natuurwaardenkaart
idverde NL biedt gemeenten een krachtig instrument om de gedragscode soortenbescherming effectief in te zetten: de Beschermde Natuurwaardenkaart. Deze interactieve kaart:
- Geeft inzicht in beschermde soorten en leefgebieden binnen de gemeentegrenzen,
- Biedt een rechtstreekse koppeling met de maatregelen uit de Gedragscode Soortbescherming Gemeenten,
- Is digitaal, actueel en gebruiksvriendelijk,
- Toont per deelgebied welke soorten verwacht worden, welke maatregelen nodig zijn en wanneer werkzaamheden uitgevoerd mogen worden (natuurkalender).
Dankzij de directe koppeling met de gedragscode en de praktische toepasbaarheid in de dagelijkse uitvoeringspraktijk biedt de kaart zowel juridische zekerheid als concrete houvast – essentieel voor beleidsmakers, projectleiders én uitvoerende teams.
Meer weten?
Wil je weten wat de nieuwe gedragscode betekent voor jouw gemeentelijke projecten of hoe de Beschermde Natuurwaardenkaart ingezet kan worden? Neem dan contact op met onze collega’s van idverde NL via advies@idverde.nl.
