Soms denk ik terug aan mijn eigen jeugd: kastanjes rapen in de herfst, met een tak in de modder tekenen of luisteren naar het gezoem van bijen in een lindeboom. Misschien herken je dat gevoel van verwondering. Voor mij was het toen vooral spelen, maar achteraf besef ik dat het ook ontwikkeling was. Bomen gaven me ervaringen die geen speeltoestel of boek had kunnen bieden. Levensecht, tastbaar, zintuiglijk. Bij idverde Bomendienst noemen we dat de pedagogische waarde van bomen. En ik geloof dat die waarde veel zichtbaarder mag worden in de buitenruimtes van kinderdagverblijven, scholen en speelplekken.
Een boom als mede-opvoeder?
Tijdens het zomerspreekuur, een initiatief van Groen Cement, op 18 juni stelde ik pedagogen en ontwerpers een paar uitdagende vragen:
- Wat als een boom een therapeut was voor overprikkelde kinderen?
- Welke boomervaring uit jouw jeugd gun jij elk kind van nu?
- En wat leren kinderen eigenlijk als we de buitenruimte inrichten vanuit de behoeften van een boom?
Die gesprekken waren bijzonder inspirerend. We kwamen tot één conclusie: een boom is méér dan decor. Het is een leermiddel, een speelkameraad en soms zelfs een spiegel.
Educatie in de schaduw van een kroon
Als ik samen met collega’s boomsoorten selecteer voor kinderlocaties, kijk ik niet alleen naar de technische geschiktheid van de boom, maar ook naar de pedagogische kracht ervan. Een paar voorbeelden:
- Gewone paardenkastanje: kastanjes rapen of gooien helpt kinderen balans, coördinatie en oorzaak-gevolg te begrijpen.
- Krentenboompje: met zijn eetbare bessen en vogels laat hij biodiversiteit letterlijk proeven.
- Zomerlinde: de geurige bloemen trekken bijen aan – ideaal om te leren over bestuiving en samenwerking.
- Veldesdoorn: de ‘helikopterzaden’ nodigen uit tot spel en creativiteit.
- Trompetboom: met bloemen en peulvruchten een bron van sensorische ontdekking, perfect voor rustige, schaduwrijke speelplekken.
Deze keuzes sluiten aan bij inzichten uit de embodied cognition-theorie: kinderen leren niet alleen met hun hoofd, maar juist ook met hun lijf en zintuigen. Bomen geven daarvoor een rijke leeromgeving. En wie kijkt naar de Loose Parts Theory of de zelfdeterminatietheorie, ziet meteen dat takken, bladeren en zaden krachtige triggers zijn voor creatief, autonoom spel en zelfontplooiing.
Van klimboom tot huttenmaker
Ik zie het vaak gebeuren: kinderen die een boom gebruiken om te klimmen, te verstoppen of een hut te bouwen. Een zomereik of beuk wordt een klimrek, een treurvormige prunus een verstopplek en een knotboom een huttenmaker. Zelfs een kronkelwilg of hazelaar geeft aanleiding tot knutselen en creativiteit. En het mooie is: spel rondom bomen draagt bij aan álle ontwikkelingsdomeinen. Motorisch, cognitief en sociaal-emotioneel. Klimmen, rapen, bouwen, onderhandelen, samenwerken – het gebeurt allemaal spelenderwijs. En juist die combinatie maakt bomen zulke waardevolle “mede-opvoeders”.
Groen dat opvoedt
Bomen zijn geen passieve achtergrond. Ze stimuleren kinderen om grenzen te verleggen, taal te ontwikkelen en zelfvertrouwen op te bouwen. Door kleine risico’s te nemen ontdekken kinderen wie ze zijn en wat ze kunnen. Voor mij is dat misschien wel de mooiste pedagogische kracht van bomen.
Kom in gesprek tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte!
Wil je hier meer over horen of samen nadenken over hoe we kinderen weer kunnen laten opgroeien mét bomen? Dan nodig ik je van harte uit tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte op 24 en 25 september in de Jaarbeurs Utrecht.
Bij onze stand (hal 2, standnummer 2.3.24) kun je:
- De verborgen waarde van bestaande bomen op kindlocaties
- Hoe je die waarde meetbaar en zichtbaar maakt
- Inspiratie voor inrichting, soortkeuze en beleid
- En natuurlijk: hoe we samen kinderen weer laten opgroeien met bomen
