Samenhang met bodem erg belangrijk bij klimaatadaptieve beplanting

De afgelopen jaren is er tijdens de zomer een aanhoudende droogte geweest. De gevolgen hiervan zijn zichtbaar in het plantenbestand. Veel mahonia, berberis en conifeerachtigen hebben het loodje gelegd. Veelal staat deze beplanting in plantvakken die 20, 30 jaar geleden zijn aangelegd, misschien nog wel langer geleden. De oorzaken zijn natuurlijk niet alleen te wijten aan de droge zomers van de afgelopen 3 jaar. Deze oude plantvakken hebben al die jaren vermoedelijk geen bemesting gekregen. Door alle bezuinigingen op het groenbudget is bemesting het eerste wat weggestreept wordt. Daarnaast wordt al het gevallen blad opgeruimd. En dan worden deze heesters ook nog met enige regelmaat gesnoeid en wordt het snoeiafval afgevoerd. Op deze wijze worden de heestervakken en de voedingsbodem eronder stelselmatig uitgeput en verarmd. Maar ook de toename van piekbuien kan voor problemen zorgen. Wanneer heestervakken langdurig “onder water” komen te staan, is dat ook niet bevorderlijk voor de beplanting. Ook dan moet de bodem gezond en luchtig genoeg zijn om het water door te voeren naar de diepere ondergrond. Voor beheerders betekent dit dat de komende jaren veel plantvakken gerenoveerd moeten gaan worden, waarbij heel specifiek gekeken moet worden naar de gevolgen van klimaatverandering op die bepaalde plek.

Beplanting

De volgende stap is om klimaatadaptieve beplanting aan te brengen. Maar wat is klimaatadaptieve beplanting?
• beplanting die passend is bij de bodem en grondwaterstand waar ze staat;
• beplanting die passend is of aansluit bij het landschap van de plek waar ze staat;
• beplanting die langdurige hitte en droogte of water kan verdragen.

De samenhang met de bodem is ontzettend belangrijk. Planten leven in symbiose met onder andere schimmels die ze van voedingsstoffen en vocht voorzien. Deze schimmels zijn ook afhankelijk van het bodemleven en van de juiste pH-waarde van de bodem. Wanneer een bodem lang vocht kan naleveren in droge periodes, kan dit het verschil uitmaken van het doorleven van planten of niet. Wanneer pas je welke maatregel nu toe? Binnen projecten is dat natuurlijk een stuk makkelijker om te realiseren. Daar zijn meer mogelijkheden om plantvakken te renoveren. Bij bestaande plantvakken is het een ander verhaal. Daar is een analyse nodig van het plantenbestand. Ga onderzoeken waar beplanting staat die gevoelig is voor verdroging of vernatting. Kijk ook welke heesters al heel oud zijn en hoe ze er bij staan. Ga dan vervolgens beoordelen of heesters nog voldoende levenskrachtig zijn om een plantvak op te waarderen. Zodra dit in beeld is, kan bekeken worden waar welke klimaatproblemen zich voordoen. Is het droogte en hitte wat er speelt, dan moet je andere maatregelen treffen dan wanneer er sprake is van een teveel aan water. Kijk bij het beoordelen van de beplanting ook vooral of beplanting nog het redden waard is of dat er toch echt gekozen moet worden voor renovatie. Renovatie brengt ook kansen met zich mee om meer fleur en kleur aan te brengen voor bewoners en de biodiversiteit te vergroten. Bij renovatiewerkzaamheden zijn ook diverse technische oplossingen mogelijk. Een combinatie van waterbuffers in de bodem en groenvakken of wadi’s met beplanting, kunnen ervoor zorgen dat het teveel aan water wordt opgevangen en dat de beplanting meer water krijgt. Het is echter altijd belangrijk om hier beplanting bij te kiezen die past bij de wenselijke structuur, het wenselijke eindbeeld en de omstandigheden van de locatie. Om dit laatste te bepalen is het nodig om inzicht te krijgen in de situatie ter plekke en welke beplanting het hier goed doet. Dit kan volgens de hierna beschreven methode.

Passende beplanting

Om te achterhalen of beplanting passend is bij de bodem en grondwaterstand waar ze staat, bekijken we eerst de Fysisch-Geografische Regio waar de locatie in valt. In Nederland komen negen Fysisch-Geografische Regio’s voor. Deze regio’s zijn gebieden die landschappelijk en qua ontstaanswijze min of meer homogeen zijn. De volgende vijf zijn voor aanleg van beplanting relevant:
• heuvelland
• hogere zandgronden
• rivierengebied
• zeekleigebied en laagveengebied, en de droogmakerijen
• duinen

In elke bovengenoemde regio is een grote variatie aan standplaatsen aanwezig. Aan de hand van de bodem en de grondwaterstand kan je per regio bepalen welk bosgemeenschap hier voorkomt. Dit geeft inzicht in de soortkeuze voor de plek waar de beplanting moet komen. De bodemgegevens in de stad zijn soms wat moeilijker te bepalen, maar door goed te kijken hoe de omringende bodemtypen doorlopen op de kaart (Stiboka) kan je een aardige inschatting maken. Grondwaterstanden zijn vrij vaak aardig nauwkeurig op te zoeken op internet. Heel veel bodemonderzoeken bevatten gegevens hierover en soms zijn ook peilbuisgegevens te achterhalen. Wanneer eenmaal het bostype is bepaald, ontstaat inzicht in de beplanting die op de beoogde locatie goed kan groeien.

Type landschap

Het landschap kan informatie geven over de structuren die hier van nature voorkomen. Alhoewel veel van onze landschappen gemaakt zijn, geeft dit veel informatie over het voorkomen van bepaalde soorten. Op het moment dat deze informatie aanwezig is, kan je aan de hand van het bostype een lijst maken van beplanting die geschikt is voor deze plek. Dit zijn echter niet altijd soorten die voor een gemeente wenselijk zijn op die plek of goed te onderhouden zijn. Doordat er nu veel inzicht is ontstaan in de bodem, is het kiezen van soorten die ook passend zijn een stuk makkelijker. Vervolgens kan dan gelang de situatie verlangt, gezocht worden naar soorten die ofwel langdurige hitte of droogte kunnen verdragen of juist in natte situaties beter passen. Voorbeeldenprojecten zijn de Almelosestraat in gemeente Raalte en de Pigmenthof in de Regenboogbuurt Almere.